Deadly Inspection

(Dagli)

Kapag ganitong umaga, tapos 7am ‘yong una mong klase, hasel talaga pumasok.  Kasi marami kang kasabay na pasahero sa jeep na nagmamadali rin, suwerte kung makasakay agad.  Tapos lalo kang panghihinaan ng loob kapag nakita mong sobrang haba ng pila sa gate, kung bakit kasi kailangan pang i-check lahat ng gamit mo at tignan kung ikaw talaga ‘yong nakalagay sa ‘yong ID.  Tanong ko lang, mukha bang mall ang school namin para tignan ang buo naming pagkatao kung me gagawin kaming masama?  Para talagang may feeding program sa sobrang haba ng pila papasok sa gate, in short block-buster, parang ‘yong C.R. ng girls, talagang pinipilahan. 

Malapit na ako n’on sa pinaka-entrance.  Siguro limang tao pa tapos ako na.  Naririnig ko ‘yong conversation ni ateng guard na mataba na kahawig ng isang Dugong at ng estudyante mukhang bully, kamukha kasi ni Damulag, ‘yong sa palabas na Doraemon.

“Pakulayan mo muna yang buhok mo ng itim.”  Sabay turo ni Dugong sa ulo ni Damulag.

“E, matagal nang ganito kulay nito, tapos pinapapasok ako!”  Panggagalaiti ni Damulag.  Hindi ‘ata nila alam na nakakaistorbo sila sa mga pumapasok.  Tumatrapik, andaming nali-late.  Ayaw ko naman lumipat sa kabilang entrance, hasel, iikot pa ako, baka lalo akong ma-late nito.  Kingina talaga.

“Hindi nga talaga p’wede ‘yan boy.”  Pagpipilit ni Dugong.  “Umalis ka na d’yan at marami pang papasok.  Istorbo ka!”  Sumenyas ng pagpapatabi gamit ang stick na pang-inspection.

“E ba’t, kahapon nga p’wede ‘yong ganito ha!  Ba’t ngayon?”

“May bibisita galing sa ibang school!”   Halatang inis na rin si Dugong sa kakulitan ni Damulag.  Patuloy rin kaming nadi-delay sa pila.  Tangina!  Walang nagawa si Damulag kundi tumabi. Ikaw ba naman mapahiya sa mga taong nasa likod mo.  Tapos umagang-umaga pa.  Palag ka pa?

Babae ‘yong pangatlong i-inspection-in.  Pota, panalo sa katawan men (ayon sa standard ng malibog kong mata).  Parang hindi siya nababagay na mag-aral dito sa school namin.  Kasi pang 1^st world country ‘yong itsura niya.  Kahit nakatalikod nang bahagya, halatang lumuluwa ‘yong mala-papaya niyang joga kapag suma-side view ng kaunti.  Paano ba naman masyadong fitted ‘yong blouse niya.  Tapos naka-skirt pa.  Hindi ko lang masyadong maaninag ‘yong kabuuhan ng mukha niya, pero mukha siyang naka-make-up na pang-pageant.  Para tuloy siyang pokpok na pang-umaga. ‘Yong  buhok niya parang ‘yong sa Wendy’s, curly at may kaunting high lights na kulay pula.  Sa paningin ko isa siyang pornstar.

Syempre, matik na, alam namin na sisitahin siya ni Dugong.  Mapapahiya rin gaya ni Damulag.  Tapos n’ung turn na ni pornstar-like.  Hindi na chenek ‘yong bag o tinignan ‘yong ID niya.  O tinanong kung bakit may kulay ang buhok niya?  Siyempre nagulat kaming lahat.  At si Damulag na nasa gilid, lalong nanggagalaiti.  Namumula sa galit. 

Nang nakapasok na si pornstar-like.  Lumapit si Damulag kay Dugong at nagtanong.

“Bakit ‘yon hindi n’yo sinita?”  Baling nito kay Dugong, sabay turo kay papalayong pornstar-like.

“Sumusunod lang ako, ‘yon ‘yong utos sa’min ng nakatataas.”  Relax na relax ‘yong sagot niya.  “P’wede bang tumabi ka?”  At nagsimula na namang magngalit ang kalikasan.  Mukhang mag-aaway na naman ito.  Lalo akong kinakabahan na hindi makapasok sa 1^st subject ko.  Sana talaga hindi pa ako saraduhan ng pinto ng professor namin.

“Ay potang ina, pareparehas lang kaming nagbabayad ng tuition fee ha!”

Umiling lang si Dugong na para bang hindi narinig ‘yong mura ni Damulag.  Tuloy pa rin siya sa pag-inspection sa mga bag at pagtingin sa ID.  Habang hinahatid ko naman ng tingin si pornstar-like papalayo, hanggang sa mawala sa aking paningin.  At napansin kong wala siyang pakialam sa nangyayaring bangayan sa gate, ni hindi nga man lang lumingon. 

“Pabukas po ng bag.”

Ako na pala ang susunod.

Si Mama

(Tula)

Siyam na buwan mo akong dinala

Sa ‘yong sinapupunan

Tuwang-tuwa ka pa nga

Kapag may nararamdaman ka

Sa loob ng ‘yong tiyan

Sabi mo

“Sumisipa na naman s’ya”

Na-cute-an ka pa n’on

N’ung sinisilang mo na ako

Halos banggitin mo

Lahat ng mura sa mundo

Syempre

Si erpat ang sinisi mo

Galit na galit ka

N’ung nakita mo

Na tinusok ako ng karayom

Ng nurse na nagbantay sa’yo

“Sinasaktan nila anak ko!”

Nang nakauwi na tayo

Hindi mo na ako pinakawalan

Sa ‘yong bisig

Pinagdadamot mo ako

Inisip mong baka mapa’no ako

At syempre

Tuwang-tuwa ka

Sa unang salita

Na nabanggit ko

Inisip mong ikaw

Ang pinakamaganda

Pinakapinagpala

At pinakamasayang babae

Sa buong universe

N’ung una kong banggitin

Ang salitang

“Mama.”

Maikling Kasaysayan Ng Playlist Ng Mga Alala

(Personal Essay)

Kasama kong nakatambay n’un sa bahay ‘yong tropa kong si Mon-mon.  Classmate ko s’ya mula grade 3 hanggang 1st year high school.  Laging bida sa mga kuwentong barbero.  Masarap s’yang iuntog sa pader, wasakin ang mukha, silaban o ibaon sa lupa ng buhay, kotongan sa loob ng limang minuto, kasi siguradong manggigigil ka kapag ikaw ang nakursunadahan n’yang pag-tripan.  Anlakas tumawa na halos kita na ‘yong ngalangala kapag nang-aasar.  Namuumula ang mukha na parang inaalergy.  Tapos kapag hinabol mo, magaling umiwas, parang beteranong snatcher, at lalo ka lang maaasar.  S’ya talaga ‘yong clown sa’min, kung wala nga ‘tong gagong ‘to sa section namin, baka lagi kaming nasa misa.

At gaya ng dati, kung ano-ano na namang kagaguhan ang kinukuwento, kesyo na-virginan na raw n’ya si Micah, ‘yong chikas na taga-labasan at anak ng may-ari ng talyer.  Alam n’ya na raw   ang pakiramdam kapag gumamit ng damo, meron na raw s’yang friendster account.  At ‘yong hindi ko makakalimutan, gitarista’t bokalista raw s’ya sa banda n’ya.  ‘Yong huli ‘yong medyo pinaniwalaan ko.  Nagkataon naman na kagagaling lang ni ermat sa Quiapo dala ang regalong pekeng lumanog na gitara.  Sabi ko’y parinig n’ya sa’kin ‘yong mga na-compose nilang kanta.  Inabot ko kay gago ‘yong bago kong gitara’t pick,  s’ya ‘yong naka-virgin d’un.  Nakapustura na s’ya at handang kaskasin ang instrumento.  3 segundong awkward silence.  Ngumiti si gago. 

-_-

Tumatak sa isip ko ‘yong pag-strum n’ya pati na rin ang pagkanta.  Mula n’un sabi ko’y hindi pala ga’nun ka-cool tumugtog.  Ampangit pala ng gitara, nanghinayang tuloy ako sa perang pinambili ni ermat.  Hindi pala bagay lapatan ng musika ang pagkanta ng live.  Paano’y nang ginagamit ni gago ‘yong gitara, halos pumikit na s’ya sa pagtugtog, sinamahan pa n’ya ng pick ang pag-strum, parang yerong kalawangin tapos hinahampas gamit ang kapwa kalawanging yero ang tunog.  Kapag alam n’yang tinitignan ko kung paano s’ya mag-strum, lalo pa n’yang nilalakas, para nang mapapatid ‘yong string.  Nakakaawa ‘yong pick, parang mapuputol na.  Gusto ko ring buksan lahat ng butas sa bahay namin para lumabas ‘yong boses n’ya’t marinig ng kapit-bahay.  Para ma-appreciate nila ‘yong effort ni gago.  Literal na mas gusto ko pang marinig ‘yong malakas na hangin kapag me ulan, o kaya ‘yong kahol ng aso tuwing madaling araw.  Hindi ko tuloy alam kung dahil sa peke ‘yong gitara o iba lang ‘yong tuning ng tenga ko nang tumugtog si gago.  At d’un ko napatunayang mas bagay s’ya sa childrens party, para magpatawa’t magpasaya ng mga bata.  D’un n’ya na lang ikuwento ‘yong trip n’ya.  Mas madaling utuin at paniwalain ang mga tao d’un, kasi hindi pa nila alam kung ano ang totoo sa hindi, tama sa mali at pangit sa maganda.

***

Kung hindi pa nagdala ng gitara ‘yong classmate ko n’ung 2^nd year high school ako.  Malamang  ay buwan ang bibilangin sa pagkakatiwangwang sa bahay ng gitara, hindi ako naaakit na kunin ‘to sa pinaglalagyan.  Walang ka-appeal-appeal sa paningin ko.

Kahawig ni Raymund Marasigan ‘yong classmate kong rakista, paitimin mo lang tapos gawin mong sarat/dapa/pango/bisaklat/durog ‘yong ilong.  Matangkad na payat, parang si Japeth Aguilar (o Chris Bosh sa NBA).  Hindi ko alam na marunong pa lang tumugtog ‘yon. 

Nang kumanta na s’ya’t tumipa, putres, kahit hindi gan’un kaganda ‘yong boses n’ya, nadala na lang ng talent n’ya.  Para akong nakapunta sa isang bar na may acoustic night.  Akala ko kaharap ko si Paolo Santos, para kong naririnig ‘yong lyrics na gawa ni Ely Buendia.  Panay love songs ang tinugtog n’ya (e.g. It might be you, Got to believe in magic at Parting Time).  Kaya ‘yong mga babae sa room namin napakanta na rin, may mga lumapit pa sa kanya para mas ma-feel ‘yong music.  Higit sa lahat, ‘yong muse sa klase namin, halos kiligin sa ginagawa n’ya.  Napailing ako’t napamura ng pabulong.  Pagkauwi ko sa bahay, bihis at kain, kihuna ko agad ‘yong gitara ko.  Ginaya ko ‘yong ginawa ng classmate ko.  ‘Yon ‘yong unang pagkakataong ginalaw ko ‘yong gitara mula sa pinaglalagyan nito.  Sobrang sakit, parang mapupunit at mawawasak ‘yong daliri ko kaliwang kamay.  Wala pang limang minuto umayaw na ako, naisip kong hindi ko ‘to porte.  Pero kapag naalala ko kung paano kinikilig ‘yong muse namin sa pagtugtog ng classmate ko, nanghihinayang ako’t napapangiwi.

***

Naisip kong bago ko pag-aralan ang chords, dapat malaman ko kung pa’no magtono.  N’ung  pipihitin ko na ‘yong key, tinandaan ko muna ‘yong pattern at kung ilang ikot ang kailangan.  Nagsimula ako sa number 6 papunta sa 1.  Nang binalik ko na ‘yong dating arrangement, chenek ko kung mali ‘yong kalkukasyon ko.  In short epic fail, nawala sa tono.

***

December n’un, pagkalabas ko sa bahay walang masyadong tao.  Tapos me nagigitara sa tapat ng chapel.  Nakilala kong si Orlando ‘yon.  Mas matanda sa’ken ng 6 na taon, pero ni minsan hindi ko s’ya tinawag na kuya.  Parang ispasol ‘yong kulay n’ya, mabuti.  Malalago ‘yong balahibo sa braso’t binti, ‘yong patilya n’ya parang kay FPJ.  At parang kay Nino Mulach pinaglihi ‘yong katawan n’ya.

“Marunong kang magtono ng gitara?”

“Meron kang gitara?”

“Oo.”

“Tara, labas mo jamming tayo.”

Excited akong bumalik sa’min.  Paglabas, dala ko na ‘yong gitara.

“Tono mo ha?”

Tumango lang s’ya.  Nagpalit kami ng gitara.  Pumwesto ako sa harap n’ya.  Inobserbahan ‘yong gitara ko.  Tinono.  Kinalabit at nagsimulang tumugtog. 

“Ganda ng tunog ng gitara mo ha.”

“Weh?”

Let It Be ‘yong una n’yang tinugtog.  Tapos 3 pang kanta ng The Beetles.  Nag-request ako kung alam n’ya ‘yong More Than Words.  Tumango’t tinugtog ‘yong sinabi ko.  Sunod, Before I Let You Go.  Natameme talaga ako, literal na nakanganga habang hawak ‘yong gitara n’yang parang original na Yamaha.  Sinundad ng kanta ng Parokya ni Edgar,  Rivermaya,  Siakol at Eraserheads etc etc.

Nangislap ‘yong mata ko, awkward man sabihin pero na-inlove ako sa kanya.  Nagtanong ako kung puwede n’ya ba akong turuan.  Ngumiti lang s’ya.  Sabi’y madali lang daw ang gitara basta gusto mo talaga.

Pagbalik ko sa’min, ginaya ko ‘yong ginawa n’ya kaso ni isang chords wala pa akong alam.  Dali-dali akong bumili ng songhits na may chord chart.  Ilang araw ko rin tinitigan ‘yon pero hindi mo ma-gets.  Pinag-aralan ko, at na-realize kong may appropriate pa lang pagdiin sa bawat chords at numbering para sa daliri.  Sakto na kalalabas pa lang ng Album na UltraElectroMagneticJam, ito ‘yong revival ng ilang kanta ng E-heads.  Tapos naalala ko agad si idol Orlando.  Kasi paborito n’ya yon.  Ang huling El Bimbo ang una kong sinubukan kasi basic talaga ‘yong chords.  kinabisa ko muna ‘yong lyrics para hindi mahirap kantahin, nga lang, ang hirap pagsabayin ng pagkanta at paggigitara kasi nakakailang kung ano ‘yong uunahin mo.  Dalawang lingo rin bago ko nakuha ‘yong kanta.  ‘Yon at ‘yon lang ang tinutugtog ko.  Walang sawa kahit naiimbiyerna na si ermat kasi paulit-ulit daw at ansama pa ng tunog (isama na natin ‘yong boses).

***

Kapag gabi, lagi kong inaabangan ‘yong pagtambay ni idol sa tapat ng chapel.  Matik na kapag and’un s’ya, kuha agad ng gitara.  Tapos jamming na.  Tinutugtog n’ya ‘yong mga bagong kanta ng OPM bands n’un.  Tulala pa rin ako’t nakanganga.  Wala akong masabi.  ‘Yong mga tropa n’yang matatanda’y naki-jam na rin.  Panay E-heads ang tugtugan.  Sila lang nagkakaintindihan kasi hindi ko pa masyadong kilala ‘yong bandang ‘yon.  Hinihintay kong may mag-request ng Ang Huling El Bimbo tapos titignan ko kung paano ‘yong pattern ng tamang pag-strum at paglipat ng chords. 

Minsan inaabot ‘yong jamming ng hanggang 11 ng gabi.  Pagkauwi ko, nagpa-practice talaga ako, mahina lang, baka makabulahaw ako sa kapit-bahay.  Ilang gabing naulit ‘yon.  Lagi kong inaabangan si idol sa tapat ng chapel.  Kahit ayaw n’ya’y binibigay ko sa kanya ang gitara.  At rock and roll na ang gabi.  May mga nakikitamabay na rin sa amin kahit hindi tropa, nakikikanta.  Minsan pa nga’y ‘yong mga nag-iinuman sa’mi’y tinatawag kami at doon na lang daw tumugtog si idol.  Hindi naman makatanggi kaya pati sa pagsa-shot hindi rin makaiwas. 

Medyo natututo na rin akong maggitara kahit paano.  Kabisado ko na ‘yong Ang huling El Bimbo.  Pero ni minsan hindi ko sinubukang tumugtog sa harap ni master, nakakahiya kasi magkalat.  Hanggang isang gabi’y naglakas ako ng loob sa kanya magpaturo.  Sabi n’ya’y magaling naman daw ako, gusto ko s’yang sapakin n’un at ipalo sa kanya ‘yong gitara. 

“Dali na master.”

“Anong master?”

“Idol kita e, magaling ka maggitara e.”

“Walang magaling sa’ting dalawa maggitara.  Kasi may alam ka na hindi ko alam, may alam ako na hindi mo alam.  Kaya walang magaling at bobo sa’tin dalawa.  Kwits lang tayo.”  Sabay abot sa’kin ‘yong gitara.  “Pakitaan mo nga ako.”  Ngumiti ako.  “Sige lang.”  Umiling s’ya’t ngumiti, pumusturang tutugtog.  Pumuwesto na ako sa tapat n’ya para makakuha ng malupitang chords.  Hindi pa natatapos ‘yong chorus ng kantang Akin Ka Na lang ng Itchyworms, huminto s’ya’t nagsalita.  “Darating din ‘yong araw na ikaw na ‘yong papalit sa’kin dito sa lugar natin.  Ikaw na ‘yong magiging sikat at tatawagin kapag me inuman.  Maraming hahanga sa’yo.  May mga magpapaturo sa’yo.  Darating din ‘yon.  Basta mag-practice ka lang nang mag-practice.  Kasi n’ung nagsimula akong maggitara hindi naman agad ganito.  Lahat ng bagay nadadaan sa tiyaga, basta gusto mo ‘yong ginagawa mo walang makakapigil sa’yo.  Nakikita ko kasi na seryoso ka.  Basta practice lang nang practice, ‘wag kang magsasawa.  Magiging magaling ka rin at ikaw na ‘yong tatawagin kong master.”

Hindi ko alam kung pampalubag loob lang ‘yong sinabi n’ya o ayaw n’ya lang talaga akong turuan.  Kahit paano lumaki ‘yong ulo ko.  Tumatak ‘yong sinabi n’yang practice lang nang practice. 

Pagkatapos ng jam, sinubukan kong alalahanin ‘yong mga kantang tinugtog n’ya pati na rin ‘yong chords.  At na-realize ko pumapangit ‘yong kanta kapag ako ang sisipra. 

***

Sumikat ‘yong isang channel dahil sa mga music video na me kasamang lyrics.  Marami rin itong inimbitahang sikat ng banda.  Konokober din nila ang mga concert.  Nagkaroon ng auditon para maging DJ.  Lumakas ang OPM band.  Nagkaroon ng maraming gig ang mga banda.  Dumami ang mga rakista.  Pumatok ang gitara.  Nagkaroon ng battle of the bands.    May mga bandang naggi-guest sa mga morning show.  Naging theme song ang kanilang kanta sa mga teleserye.  May mga bokalistang heart rob at naging artista, ang iba’y naging endorser ng mga produkto.  Maraming nabaliw sa banda.  Laging punuan sa mga music studio para tumugtog.  At bumalik daw ulit ang kasiglahan ng musikang pinoy gaya noong 90’s.     

 

‘Yong mga  hindi makatugtog ng musical instrument, bumili na lang ng mga gadget para anytime puwede nilang pakinggan ‘yong mga kantang trip nila.  Kasabay nito ang pagpasok ng mga RNB music galing kay Uncle Sam.  Uso pa rin ang music videos.  Napapasayaw na ang mga kabataan.  Napapa-ingles sa pagkanta.  Pumasok na rin sa bansa ‘yong mga female artist.  Mas kakaiba, mas patok, mastatangkilikin. 

         

***

Hindi ko na masyadong nakikita n’un si idol kapag lumalabas ako sa’min, ang balita’y nagtatrabaho sa may bandang Caloocan kaya bihira na lang makapunta sa’min, sa looban.   

‘Yong mga tambay sa’min, hindi na kailangan pa ng totoong live na performance,  kasi nag-uso na rin ‘yong maliliit na speaker na puwedeng lagyan ng SD memory card.  Gan’un pa rin naman, E-heads pa rin pinapatugtog, kaibahan nga lang, puwede nilang ulit-ulitin kung gusto nila nang hindi sila nakakaistorbo ng ibang tao para tumugtog pa sa harap nila.  Kapag totoma ang mga ‘to, gadget pa rin, kahit China phone lang palag na, malakas naman ‘yong tunog.  Hindi na kailangan ng saksakan, basta naka-full charge, ayos na.

***

‘Yong gitara kong regalo ni ermat sa’kin, wala na sa bahay.  Binigay ko na sa lolo kong magsasaka sa Cavite.  Tuwang-tuwa s’ya n’un n’ung inabot ko, laki ng ngiti.  Akala mo binahagi na sa kanya ‘yong lupang 10 years n’ya nang sinasaka.  Nabalitaan ko nga rin sa pinsan ko, minsan daw sa sobrang pagka-adik ni lolo sa gitara, tinatabi n’ya raw ito sa pagtulog.  Pagkauwi raw sa kanila’y hindi puwedeng hindi hahawakan ito. 

Nang bumisita kami ni ermat sa kanila n’ung nakaraan December, ‘yong gitara agad ‘yong hinanap ko.  Hindi ako natuwa sa aking nakita, kasi masyadong nalaspag sa pagkakagamit, para na kasing latang butas-butas at kalawangin, mukha na ring manipis tignan at kapag nabagsak, paniguradong wasak. (Sama mo pa ‘yong sentimental value kasi unang gitara ko ‘yon at regalo ni ermat),  medyo nabubura na ‘yong kulay sa fret.  Pero naisip kong mas ok na rin ‘yon kaysa naman masira nang hindi ginagamit. 

Gusto kong gamitin kasi naalala ko ‘yong unang kantang natutuhan ko.  Kihuna ko ito, lumabas sa kubo at pumuwesto ako sa ilalim ng punong mangga.  Nang nagdikit ‘yong daliri ko at ‘yong string, nakaamoy ako ng parang kalawang, nang kakaskasin ko, para nang alambreng sampayan sa tigas.  Naisip kong iba na nga talaga ‘yong tunog ng gitara ko.  Hindi ito ‘yong dating ginagamit ko.  Malabo na ‘atang matutugtog ko ‘yong Ang huling El Bimbo.  Bumalik ako sa kubo, sinabit ang gitara.  Kinuha ko sa bag ‘yong cellphone at earphone.  Balik ulit ang atensyon sa gitara.  Tinignan ito ng ilang segundo, hinipo, sabay iling, hinahanap ko sa playlist ‘yong unang kantang natutuhan ko.  Baka sakaling mag-play sa isip ko ‘yong mga alaala.