Samahang Makulay

(Tula)

ang ating samahan
ay gaya ng bituin sa kalangitan
na sa sobrang ningning
sa dilim ay kumukutitap
tayo'y sabay nagkikislapan
sa gabing malamig
at puno ng lumbay
nag-aawitan mga puno't halaman
sa pagwawagayway ng ating kaningningan
liwanag nating taglay
sa bawat isa'y isang gabay
sana'y hindi na matapos ang gabi
nang tayo'y hindi maglaho
sapagkat ang gabi ang ating mundo
at ang sikat ng araw
simula ng ating hiwalayan.

Isang Umagang Malamig

(Tula)

isang umagang malamig
nakita kong nagkakape si Ama
namumungay ang mata
ilong ay namumula
at dinadalahit ng ubo
butuhang katawan nito.

napasuntok ako
sa kinahihigaan
nang kami'y magkatinginan,
ngumiti siya
tumango ako
patuloy siyang humigop
ng kapeng nasa baso.

ilang saglit
tumindig si Ama
pagkat kape ubos na;
inilagay sa lababo
ginamit na baso at kapares na suro.

sa balikat tinapik ako
muling dinalahit ng ubo
at kay ina ay nagpaalam:
papasok na ako.

Gunting

(Maikling Kuwento)


Mahigit sa isang buwan na rin mula nang magbukas ang klase sa Nueve de Febrero Elementary School. Tila unang araw pa rin ng pasukan sa mga estudyanteng pumapasok. Para bang hindi natatapos ang kanilang pananabik sa pagsisimula ng klase. Sabik silang makilala pa ang iba nilang kamag-aral.

Ang ilan ay hinahatid pa ng kani-kanilang mga magulang subalit madami sa kanila ay walang naghahatid. Ang iba ay nakasakay pa sa tricycle, iba naman ay naglalakad.

Tuwing unang lunes ng buwan ay flag ceremony na para bang isang ritwal na kanilang ginagawa. Inaawit ang pambansang awit gayon na rin ang awit ng kanilang lungsod, nanunumpa at nagdarasal. Malimit mayroon nagpapakitang gilas sa entablado na labis na kinamamanghaan ng mga estudyante. At matapos ang ritwal na ito, magsisimula nang magsipasok ang mga estudyante sa kani-kanilang silid-aralan.

Nakahanay, magkahiwalay ang lalaki sa babae, sa huli ang matatangkad at sa unahan ang maliliit. Magkakasunod din na aakyat ang mga estudyante ayon sa kanilang baytang at kinabibilangang numero. Lagi una ang babae sa lalaki sa pila. At sa dulo nito ay ang kanilang tagapayo. Nakaayos na magtutungo ang mga ito sa kanilang silid-aralan upang simulan ang klase. Ang ibang mga estudyante ay hindi maiwasang pag-usapan ang nangyari sa kanilang natunghayan kanina noong flag ceremony. At hindi naman nag-aatubili ang kanilang tagapayo na sitahin ang mga ito. May ilan na inaantok, ilan naman ay tila nahihiya pa rin sa klase. Ang iba ay hindi umiimik, at kung ikaw ang kanilang tagapayo at sinubukan mo silang kausapin o tanungin, tanging ngiti lamang ang kanilang maitutugon. Ngiti habang inilalayo ang mukha sa kausap. Ang ilan naman ay pabibo kung kausapin, para bang tumutula kung sila'y nagsasalita.

Einstein-6. Ito ang hawak na klase ni Mrs. Florentino na nasa ikatlong baytang at ikaanim na pangkat. Madami sa klaseng ito ang mga kababaihan, at tila ba nauubos ang populasyon ng mga kalalakihan.

Isa sa mga estudyante ni Mrs. Florentino ay si Jonathan. Maliit at maitim ang nasabing bata. Nasa 9 na taong gulang. Payat ang kanyang pangangatawan, sarat ang ilong at may kahabaan ang kanyang baba, malamlam ang mata na waring may tinatago na kung ano; at tila isang kalbaryo ang pagbubuhat sa kanyang napakalaking bag na punong-puno ng mga libro at notebook na ginagamit sa kanilang klase. Tahimik at mailap si Jonathan sa mga taong hindi niya kilala gayon na rin sa mga taong gustong kumausap sa kanya. Tipid kung magsalita at mahiyain kung humarap sa tao, wari’y isang makahiya ang kanyang pagkailap.

Isang umaga sa kanilang silid-aralan. Tahimik na hinihintay ng mga estudyante si Mrs. Florentino. At lumipas ang mahigit sa sampung minuto ng nakatakdang oras ng kanilang klase ay dumating na nga si Mrs. Florentino na kanilang tagapayo at guro sa ilang mga asignatura sa klase.

Tumindig ang buong klase nang makita nila si Mrs. Florentino na papasok sa kanilang silid-aralan.

"Good morning Mrs. Florentino."

Dire-diretso ang guro sa pagpasok, tanging pagtango lamang ang itinugon nito, at isang kumpas ng kamay paibaba na naghuhudyat ng pagpapaupo sa buong klase.
Sinusundan nila ng tingin si Mrs. Florentino. Gulat ang ilan at waring nagtatanong sa mga katabi kung sino ang kasama ng tagapayo.

"Okey klas, may bago kayong kamag-aral." Matiim ang tingin ni Mrs. Florentino sa kanyang mga estudyante habang nagsasalita, waring nagbabanta na maging mabait sa bagong kamag-aral. "Ang pangalan niya ay Augosto Guerero, galing siya sa private school. Sana klas ituring ninyo siyang kapatid. Maging mabait kayo sa kanya at ipakita ninyong disiplinado at magagaling din ang mga estudyante sa public school. Okey ba yun?" May katabaan, maputi at matangkad ang nasabing bagong kamag-aral, may katangusan ang ilong. Kalbo ang kanyang ulo, ang kanyang mga mata ay alanganing singkit at alanganing bilog.

"Yes ma'am." Sabay-sabay ang buong klase sa pagsang-ayon sa sinabi ng kanilang tagapayo.

Lumipas nga ang ilang araw, nagkaroon ng bagong kaibigan si Agosto. Mabait kasi siya. Subalit kalaunan ang inaakala nilang mabait na pag-uugali ay nagbunga ng pang-aabuso. Malimit niyang sinusuntok sa braso ang ilang mga kamag-aral na lalaki. Ang mga babae naman ay hindi nakaliligtas sa kanyang malikot na pag-iisip. Minsan ay nilalagyan niya ng babol gam ang upuan at kapag tuluyan nang naupuan, agad itong hahalakhak. Nagawa niya na rin ang magdikit ng papel sa likod ng isang babae na may pahayag na “pangit ako.”

Wala naman magawa ang kanyang mga kamag-aral mapalalaki man o mapababae, pagkat takot sila kay Augosto.

Isang umaga iyon. Reses. Nang magpang-abot si Augosto at Jonathan. Sinuntok ni Augosto si Jonathan sa kanang braso. Inaakala ni Augosto, hindi papalag si Jonathan sapagkat tahimik lang ito at walang imik sa klase. Subalit ang kanyang inaakala kay Jonathan ay mali pala. Isang sapak sa mukha ang natikman ni Augosto, nayanig ang mistisuhing bata sa sapak na natanggap kay Jonathan. Isa naman dagok sa sikmura ang itinugon ni Augosto. Sa pagkakataong iyon, halos maisuka ni Jonathan ang kanyang kinain. Namilipit at waring mapapaluha. Pigil ang pagluha, nanginginig ang kanyang mga labi na para bang gigil maghiganti. Hawak ang kanyang tiyan habang baluktot na nakatayo.

"Kala ko papalag ka e." Kinakapa ni Augosto ang parte kung saan siya nasuntok ni Jonathan.

Nang mga sandaling iyon, wala sa kanilang kuwarto si Mrs. Florentino, takot namang tumawag ang kanilang mga kamag-aral sa guro. Takot sila na baka sila ang pagbuntunan ng galit ni Augosto.

Habang papabalik si Augosto sa kanyang upuan, sinusundan ito ng tingin ni Jonathan. Nanlilisik ang mga matang iyon waring gustong maghiganti. Nanginginig ang kanyang kalamnan waring sasabog sa galit.

Subalit nawala ang galit na ito ni Jonathan nang biglang siyang lapitan ng kanyang pinsan na si Micah. Hinihimas ang likod ng batang lalaki na para bang binibigyan ito ng atensyon at simpatya sa nangyari.

"Hayaan mo na lang yan si Augosto, huwag mo na lang patulan, huwag kang gaganti, isusumbong ko yan kay kuya, para banatan sa labas."
"H--huwag, huwag mong gagawin yun, huwag kang magsumbong sa kuya mo. Hayaan mo na lang siya. Mamamatay rin yan." Nang sandaling ito, nakangiti na si Jonathan, para bang walang natamong suntok. Para bang masaya sa kanyang buhay. Sabay ngiti sa kanyang pinsan.

Klase nila iyon sa M.S.E.P. Gagawa sila ng isang collage. Pinagdala sila ng kanilang guro ng mga bagay na kanilang kakailanganin sa paggawa ng collage. Mga larawan, bond paper, color pen, paste at gunting.

Masayang gumagawa ang buong klase ng kani-kanilang gawain. Subalit nang magtungo sa labas ang kanilang tagapayo ay hindi na sila nasubaybayan nito. Biglang-bigla ay nagsimula na naman ang kapilyuhan ni Augosto. Sinusulatan niya ang uniporme ng ilang mga kamag-aral, ang ilan ay umiiyak, ang ilan naman ay parang manhid na sa ginagawa ni Augosto. Hindi nakaligtas si Micah sa pagmamalupit ni Augosto, hindi naman talaga dapat siya pagtitripan nito subalit nagalit ito sa kanyang ginawa, sa pagbibigay simpatya kay Jonathan sa nangyari kanina.

Sinulatan ang blusa ni Micah, nilagyan ng pandikit ang kanyang buhok at ginupit ang dulong bahagi ng palda. Agad na humagulgol ang batang babae. Napansin ito ni Jonathan. Nanginig ang buo niyang katawan. Naalala niya ang kanyang mga nakitang pagmamalupit ni Augosto sa ibang kamag-aral. Naalala niya rin ang ginawa nito sa kanyang panununtok, sa kanya ang pagbibigay atensyon ni Micah kangina sa nangyari sa kanya. Ang mga alaalang ito ay naglalaro sa kanyang isipan. Bigla-bigla ay nanginig ang kanyang katawan, namula at tila sobrang init gaya ng isang apoy sa gasera na kapag napabayaang patayin ay manunupok ng isang tahanan, uubos ng isang sambayanan at mag-iiwan ng isang malungkot na alaala.

Hindi nag-atubili ang kanyang katawan at isipan. Agad niyang kinuha ang gunting. Tumindig at dahan-dahang lumapit kay Augosto, hindi napansin ni Augosto na papalapit si Jonathan sapagkat ito ay nakatalikod at pinagtatawanan ang umiiyak na si Micah.

Hawak ni Jonathan ang gunting sa kanang kamay, nanginginig ito, nakausli ang matulis na bahagi nito sa kamay ni Jonathan. Nanlilisik ang kanyang mga mata, nais maghiganti. Pulang-pula ang kabuuan ni Jonathan. Ang dating tahimik na bata, ngayon ay gustong sumabog, waring isang bomba na mamiminsala ng buhay.

Sa isang kisap mata, biglang-bigla ay sinaksak ni Jonathan ng hawak na gunting sa kanang bahagi ng leeg si Augosto.

Kuwerdas

(Dagli)


Gustung-gustong maggitara ni Denmark nang gabing iyon. Hindi nais ng kanyang katawan subalit nais naman ng kanyang isipan. Para bang may bumubulong sa kanya upang gawin ang dikta ng isipan. Pasado alas-onse na, tahimik at para bang siya na lang ang gising sa kanilang lugar.

Wala kang maririnig maliban sa kahol ng mga aso, ingay ng mga pusa sa kanilang bubong at ilang mga naglalako ng balot at penoy sa iskinitang iyon. Namumungay ang dalawang mata ni Denmark habang kasiping ang gitara ng mga sandaling iyon. Ang mga kuwerdas ng gitarang kanyang kinakalabit ay waring inaawitan ang kanyang nararamdaman, bawat kuwerdas ay may kanya-kanyang tunog na sumasabay sa kanyang nararamdaman.

Sabay ng pagkalabit. Nagsimula ang kanyang pag-awit na garalgal ang tinig, para bang may itinatago ang mga tinig na iyon at ang kanyang gitara lamang ang nakakaunawa sa mga ito.

Mahinang tinig kasabay ang mahinang pagtugtog sa gitara ang umaalingawngaw sa kanilang bahay. Mahina ang kanyang pagtugtog ngunit madiin ang pagtipa sa mga nota, gigil na isinasagawa ang pagkalabit sa mga kuwerdas. Na nagbibigay pakiramdam na siya ay nasa beerhouse.

Pakiramdam niya'y perpekto ang kanyang isinasagawa sapagkat umaayon na ang kanyang katawan sa nais ng isipan. Unti-unting lumalakas ang kanyang tinig kasabay ang pagkalabit sa kuwerdas, pakiramdam niya nang mga oras na iyon, ang kanyang tinig, ang tunog ng gitara ay umaayon sa kanyang nararamdaman na habang tumatagal ay lalong bumibigat at nag-iiwan ng matinding emosyon. Ang kanyang namumungay na mga mata ay nais maglabas ng luha subalit ayaw niyang ilabas ang mga ito. Habang pinipigilan niya ang paglabas ng luha sa mga mata, biglang-bigla ay napatid ang isang kuwerdas ng gitara, huminto siya sa kanyang pag-awit at sa pagkalabit sa instrumento.

Saglit siyang napatingin sa naputol na kuwerdas at biglang napapikit. Sa pagdilat ay pumatak ang luha mula sa kanyang mga mata patungo sa kuwerdas ng gitara.