Sariling Wika

(Malayang Sanaysay)
--pasintabi sa mga matatalino


Noong bata ako, pinagtatakahan ko kung bakit ang katumbas ng Filipinong salita na araw-araw ay everyday sa Ingles. Bakit hindi gawin day-day sa Ingles ang katumbas ng salitang araw-araw o di kaya naman gawin bawat araw ang katumbas ng salitang Ingles na everyday. At dahil utak-kolonyal, mas trip kong gamitin ang wikang banyaga--Ingles, sapagkat sa'king sarili'y kapag marunong kang magsalita ng Ingles, matalino ka.

Kaya nang ako'y makatungtong sa kolehiyo at mapadpad sa kursong Bachelor of Arts in Filipinology, lagi akong nayayamot. Unang-una, ayaw ko sa kurso, ang baho kasi e, may Filipino pa na salita sa buong pangalan ng kurso. Ikalawa, nakababagot pag-aralan ang wika, lalo na ang wikang Filipino, kasi binabanggit at nagagamit mo na sa pang-araw-araw na pakikipagtalastasan, tapos pag-aaralan pa. Sobrang boring talaga! At ikatlo, anong trabaho ang aking makukuha kapag naka-graduate na ako rito? Kaya tuwing klase namin, lagi lang akong nakatingin sa aming propesor pero ang isipa'y naglalakbay sa kung saan. At may kung anong katanungan ang laging umaalingawngaw sa aking isipan.BAKIT BA KASI NANDITO AKO? DAPAT ABEnglish, PARA MATALINO.

Lumipas ang ilang panahon at dahil na rin bugbog kami sa wikang Filipino, nasanay na ako sa aking kurso, no choice kasi, ika nga. At medyo naaakit na ako, pero hindi dahil sa mga aralin, kundi dahil sa mga magagaling na dalubguro. Nakatutuwa kasi silang magturo, kaya ginaganahan na rin akong makinig. Dahil sa pakikinig na iyon, tumalim ang aking isipan sa ilang mga aralin sa Filipino. At korny man sabihin, pero INLOVE na ata ako.

Kumilos si Kupido at ako'y napaibig sa Wikang Pambansa, kanyang pinana ang aking bulag na kaisipan at paniniwala tungkol sa'ting wika. Aking naging inspirasyon ang ilang mga dalubguro sa aming kagawaran, dahil sa sila'y magagaling magturo at lubos at wagas ang kanilang pagmamahal sa'ting wika.

Klase namin noon, at ang naging paksa ay "Ang pagiging malikhain ng Wikang Filipino." Naging halimbawa rito ang salitang araw-araw na katumbas sa Ingles ay everyday. Sabi ng aming propesor, tanging ang wikang Filipino lamang ang may ganoong katangian, na sa pamamagitan ng pag-uulit ng salitang-ugat ay nagkakaroon ng bagong kahulugan. Bakit daw sa Ingles hindi puwedeng day-day, samantalang sa’ting wika'y puwede ang araw-araw? Sabi na lang sa amin ng aming propesor,"Malikhain naman ang wikang Ingles, pero mas malikhain pa rin ang wikang Filipino." At nang mga oras na iyon, biglang-bigla aking naalala ang katanungan noong bata ako. Tanong kung bakit hindi puwede ang bawat araw na katumbas sa Ingles ay everyday o di kaya naman ang day-day na ang katumbas sa Filipino ay araw-araw. Sa pagkakataong iyon, sa hindi maipaliwanag na kadahilanan tuluyan nang nahulog ang aking loob sa'ting wikang pambansa--Filipino. At nagkaroon ako ng interes na makilala nang lubusan ang ating wika.

Gumana ang malikot kong isipan. Naitanong ko sa sarili. Kung hahagisan ko kaya ng ipis iyong mga Pilipinong nagsasalita ng wikang Ingles(iyong tipong nandidiri sa wika ng kanilang lahi--Pilipino), isigaw kaya nila ang salitang cockroach? O baka bumalik ang natural na wika ng kanilang lahi, at sabihin ay IPIS! Hindi kaya naman ay murahin ko sila, sabihin ko: PUTANG INA MO! Murahin din kaya nila ako gaya ng salitang aking ginamit? Marahil kung hindi man nila ako murahin gaya ngpagmumura ko, baka ang itugon na lang nila sa'kin ay ganito: MOTHER FUCKER! At kung magkaganoon man, sasabihin ko sa kanya(sa minura ko) na: "naiintindihan mo naman pala ako, ba't nagpapakahirap ka pang pilipitin ang iyong dila sa pagsasalita ng wikang banyaga?" Tapos tatanungin ko siya: "Masarap bang magmura gamit ang wikang banyaga? Hindi ko kasi madama ang iyong galit at inis sa murang iyon e." Naitanong ko rin sa sarili, ano ba ang mas mahirap sabihin, I LOVE YOU o MAHAL KITA? Para sa akin, mas mahirap sabihin ang salitang 'MAHAL KITA,' unang-una mas mabigat ang dating ng kahulugan nito. At saka nakakapanginig balahibo kapag binibitawan ko ang mga salitang iyon(naks, kala mo talaga totoo). Hindi ko alam, pero kapag I LOVE YOU lang, e walang dating kasi normal na sabihin iyong salitang iyon, kumbaga 'common na' hindi gaya ng 'MAHAL KITA' na mas romantiko ang dating at mas totoo.

Sabi nila(sabi ko rin dati) na kapag nagsasalita ka ng Ingles matalino ka, pero bakit sa Pilipinas, madaming nagsasalita ng Ingles pero walang pag-unlad sa ekonomiya, politika at iba pa na may kaugnayan sa bansa? Hindi gaya ng ilang mga bansa sa Asya gaya ng Hapon, Tsina at Korea na hindi tinangkilik ang wikang Ingles, mas mauunlad ang mga bansang ito sa teknolohiya, sa ekonomiya, sa politika at iba pa. Paano ba naman, nasa elementarya pa lang, ginagamit na bilang wikang panturo sa mga asignaturang gaya ng Matematika at Siyensiya ang wikang Ingles, natural hindi maiintindihan iyon ng mga bata sapagkat bago pa lamang sa kanilang pandinig ang wikang iyon--Ingles. Dagdag pa, ang mga lektura ay mula sa mga kanluraning bansa, ibig sabihin iba iyong kultura roon at dito sa Pilipinas, kaya ang mangyayari'y kakabisaduhin na lang ng mga estudyante ang mga aralin para lang pumasa sa mga asignaturang iyon. At kapag nauntog ang mga ito, wala na ang mga minimorya, hindi kasi nag-isip ng husto ang estudyante, kumbaga hindi lumabas ang kanyang pagiging malikhain, kaya kapag nauntog nga siya, ayon, balik ulit sa dati--Gunggong.

Ayos lang naman na pag-aralan ang wikang Ingles. Hanggang doon lang, pero iyong gagawin bilang wikang panturo, naku! isang malaking kaululan iyon. Dapat kasi may sarili dulog sa pagtuturo ang mga guro sa mga asignaturang kanilang hawak, gaya ng Matematika at Siyensiya. Dapat kasi hindi na lang pinagpipilitan ng pamahalaan iyong ganon e, kaya wala rin magawa iyong mga guro at saka baka iyon din kasi ang paraan ng pagtuturo sa kanila noong sila'y mga estudyante pa lamang. Hindi rin naman nakapagtataka, kasi mukhang utak-kolonyal ang pamahalaan, ayon nauto ni Uncle Sam. Bunga nito'y ang pagiging mangmang ng mga Pilipino, masakit man sabihin pero mukhang sa lahay ng aspeto. Nakalulungkot talaga.

Ako bilang Pilipino, ayos lang na magkamali sa paggamit ng wikang banyaga. Tutal narito naman ako sa aking sariling bansa. Huwag lang magkamali sa paggamit ng wikang pambansa--Filipino. Sapagkat habang nag-uusap ang dalawang Pilipino at ang isa rito'y ginagamit ang wikang Ingles at maling-mali pa ang paggamit nito, patuloy lang niyang iwinawagayway ang pagkabobo ng mga Pilipino. Naniniwala ako na sa pamamagitan ng ating sariling wika, mamumulat at tatalino ang mga Pilipino. Bago palayain ang kaisipan ng tao, simulan muna ito sa pagpapalaya sa wika, ang wikang Pilipino--Sariling Wika.

Donya Victorina

(Tula)


Naglipana
mga Donya Victorina
sa'ming bansa,
sa Mindanaw
sa Bisayas
at higit sa lahat sa Luson,
kung saan naroon ang Kamaynilaan
kung saan naroon ang sentro ng kalakalan
at kung saan diniklara ang magiging Wikang Pambansa.

Nangangarap pa rin
mga Donya Victorinang makapangasawa
ng isang Kastilang tutulong
upang sila'y makilala't maging tanyag
pansinin
pag-usapan
at papurihan ng lahat
hindi lamang sa barungbarong ng mga maralita
pati na rin sa palasyo ng uring mapagsamantala,
at kapag naisakatuparan na ito
kanyang kakausapin
mga kilalang tao sa mundo
gamit wikang pangmatalino
at pangangalandakang marunong siyang magsalita ng Espanyol.

Subalit dila mo'y baluktot
hindi ka sanay sa Wikang Kastila
at halata ang pinagmulan mong lahi,
oh Donya Victorina
huwag kang maarte,
kahit gaano pa karami
ilagay na pulbos sa iyong mukha
o isabit na palamuti sa leeg at tainga
kahit gaano pa kaganda ang ilagay
na ginintuang pulseras sa mga kamay
at kahit gaano pa kagarbo iyong kasuotan,
mababakas pa rin
tunay mong katangian.

Oh Donya Victorina
mapalad ka
mabuti't hindi kayo nagpang-abot
ni Pilosopong Tasyo,
makakatikim ka lang
mga salitang maaanghang
na magpapainit na iyong ulo
at magpapataas ng iyong dugo,
tuluyan kang maiinis
sa paratang na ganito:
"Tama na!
Tigilan na ang iyong kahibangan Donya Victorina,
Bakit hindi na lang tanggapin
na ikaw,
oo ikaw nga Donya Victorina
ay isang tunay na Pilipino."